Przedstawiamy czwartą część Słowniczka Wyborczego przygotowanego na nadchodzące wybory parlamentarne, w takiej formie i zakresie, aby zarówno wyborcy jak i członkowie komisji, mężowie zaufania, czy obserwatorzy, mogli zapoznać się w prosty sposób ze znaczeniem pewnych procedur, instytucji i pojęć. Równolegle do tekstu w wersji tradycyjnej - papierowej (dostępnej poniżej), na stronie www.rp.pl otwarta została zakładka – wybieramświadomie, gdzie poruszone tematy i hasła podane w wersji uproszczonej, skróconej, są przedstawiane szerzej, w takiej formie, aby był łatwy dostęp, a treść zrozumiała.

Przedsięwzięcie to jest wspólną inicjatywą Dziennika Rzeczpospolita i Inicjatywy Edukacji Obywatelskiej, a autorami i recenzentami są: sędzia W. Hermeliński, prof. H. Izdebski, prof. A. Kamiński, mecenasi: Beata Tokaj, Jan A. Stefanowicz, A. Karpowicz, P. Pakuła.

SŁOWNICZEK WYBORCZY - cz. IV

REFERENDUM

Referendum ogólnokrajowe zarządzone na 15 października 2023 r. zostanie przeprowadzone na podstawie tych samych spisów wyborców co wybory do Sejmu i do Senatu RP. Wyborca zostanie postawiony przed odpowiedzią „TAK” lub „NIE” na następujące pytania:

1. Czy popierasz wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym, prowadzącą do utraty kontroli Polek i Polaków nad strategicznymi sektorami gospodarki?

2. Czy popierasz podniesienie wieku emerytalnego, w tym przywrócenie podwyższonego do 67 lat wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn?

3. Czy popierasz likwidację bariery na granicy Rzeczypospolitej Polskiej z Republiką Białorusi?

4. Czy popierasz przyjęcie tysięcy nielegalnych imigrantów z Bliskiego Wschodu i Afryki, zgodnie z przymusowym mechanizmem relokacji narzucanym przez biurokrację europejską?

Głosowanie przeprowadza się w tych samych obwodach głosowania, a więc w tych samych lokalach wyborczych i przy użyciu tej samej urny wyborczej, do której wrzucane są zarówno karty do głosowania w wyborach do Sejmu RP, karty do głosowania w wyborach do Senatu RP, jak i karty do głosowania w referendum ogólnokrajowym oraz, czego wprost nie wskazano w wyjaśnieniach Państwowej Komisji Wyborczej, z zastosowaniem tych samych list wyborców i jednego miejsca na podpis wyborcy, który zgłasza się w celu zagłosowania.

PRAWA WYBORCÓW - udział w referendum ogólnokrajowym może wziąć obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, przy czym nie mają prawa udziału w referendum osoby pozbawione praw publicznych lub ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym oraz osoby pozbawione praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu. Osoby, którym przysługuje prawo udziału w referendum, wpisuje się do spisu osób uprawnionych do udziału w referendum.

OBWODOWA KOMISJA DO SPRAW REFERENDUM - w sytuacji przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory parlamentarne, jej zadania wykonuje obwodowa komisja wyborcza.

Obwodowa komisja wyborcza, która pełni podwójną rolę, na pierwszym posiedzeniu m.in. omawia swoje zadania i tryb pracy, a także obowiązki i uprawnienia osób wchodzących w jej skład oraz ustala swoje zadania do dnia wyborów, w tym związane z przygotowaniem pakietów wyborczych, lokalu wyborczego, odbiorem i zabezpieczeniem kart do głosowania, formularzy protokołów, spisu wyborców, pieczęci komisji.

Od chwili rozpoczęcia głosowania, aż do jego zakończenia, w lokalu wyborczym muszą być równocześnie obecni członkowie komisji w liczbie stanowiącej co najmniej ½ jej pełnego składu, w tym przewodniczący komisji lub jego zastępca. Po zakończeniu głosowania wszystkie czynności komisji wykonywane są wspólnie przez członków komisji w obecności co najmniej 2/3 jej pełnego składu.

OKRĘGOWA KOMISJA WYBORCZA –  w sytuacji przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory parlamentarne, pełni ona zadania komisarza wyborczego.

Zadaniem komisji, w przedmiocie referendum ogólnokrajowego, jest zapewnienie prawidłowego przygotowania i przeprowadzenia referendum, rozpatrywanie skarg na działalność komisji obwodowych, dostarczanie obwodowym komisjom wyborczym kart do głosowania oraz ustalenie wyników głosowania i przekazanie ich do Państwowej Komisji Wyborczej.

MĘŻOWIE ZAUFANIA W REFERENDUM – są nimi podmioty uprawnione, a więc osoby wyznaczone przez partie polityczne, kluby poselskie, senatorskie, kluby parlamentarne, stowarzyszenia, organizacje społeczne, czy fundacje, do każdej obwodowej komisji wyborczej, w celu obserwacji przebiegu głosowania i ustalenia przez komisję wyników głosowania w danym obwodzie.

Mąż zaufania w referendum ma takie same uprawnienia jak mąż zaufania w wyborach do Sejmu RP i Senatu RP. Mężem zaufania może być osoba posiadająca czynne prawo wyborcze do Sejmu, niekandydująca w wyborach, niebędąca komisarzem wyborczym, pełnomocnikiem wyborczym lub finansowym, urzędnikiem wyborczym lub członkiem komisji.

Mąż zaufania ma prawo być obecny podczas wszystkich czynności komisji, do której został wyznaczony, jak również  w lokalu wyborczym w czasie przygotowania do głosowania, ustalania wyników głosowania i sporządzania protokołu. Uprawniony jest także do wnoszenia do protokołu, z wymienieniem konkretnych zarzutów oraz obecności przy przewożeniu i przekazywaniu protokołu do właściwej komisji wyborczej wyższego stopnia.

OBSERWATOR - przepisy ustawy o referendum ogólnokrajowym nie przewidują funkcji obserwatora społecznego. W praktyce jednak, obserwatorzy – będąc w lokalu wyborczym z upoważnienia na wybory parlamentarne – będą mogli obserwować i rejestrować również czynności referendalne.

KAMPANIA WYBORCZA I KAMPANIA REFERENDALNA - od dnia ogłoszenia uchwały Sejmu RP o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego do dnia 13 października 2023 r. trwa zarówno kampania wyborcza, jak i kampania referendalna.

Komitety wyborcze prowadzą na zasadzie wyłączności kampanię wyborczą na rzecz kandydatów oraz pokrywają wszelkie wydatki ponoszone w związku z zarządzonymi wyborami ze swoich źródeł własnych. Podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej pokrywają ponoszone przez siebie wydatki z własnych źródeł.

Jednoczesne trwanie obu kampanii wymaga od ich uczestników ścisłego rozgraniczenia działań do nich należących, m.in. komitety wyborcze nie mogą uczestniczyć w kampanii referendalnej oraz przekraczać granic prezentacji swojego stanowiska w sprawie poddanej pod referendum. Znaczenie ma także bezwarunkowe przestrzeganie przez komitety wyborcze i podmioty uczestniczące w kampanii referendalnej przepisów określających zasady oznaczania materiałów wyborczych/referendalnych.

KARTA DO GŁOSOWANIA – ustalona treść karty do głosowania w referendum zawiera m.in. oznaczenie daty referendum, pytanie lub warianty rozwiązania sprawy poddanej pod referendum oraz informacje o sposobie głosowania, a także opcjonalnie wyjaśnienie dotyczące przedmiotu referendum. Na karcie do głosowania znajduje się także odcisk pieczęci Państwowej Komisji Wyborczej oraz odcisk pieczęci komisji obwodowej.

W przypadku, gdy referendum polega na udzieleniu odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania, na karcie do głosowania zamieszcza się również wyrazy "TAK" i "NIE" (przypadek referendum październikowego).

WAŻNOŚĆ GŁOSU – Ważnego głosu w referendum udziela się poprzez postawienie znaku „x” w jednej kratce obok odpowiedzi „TAK” lub „NIE”, odrębnie dla każdego pytania referendalnego. Wszelkie znaki, przekreślenia, w tym również znak „x” postawiony przez głosujących poza przeznaczoną na to kratką, traktuje się jako dopiski, które nie wpływają na ważność głosu. Natomiast wszelkie znaki graficzne naniesione w obrębie kratki, w szczególności zamazanie kratki, przekreślenie znaku „x” w kratce itp., spowodują, że głos będzie nieważny.

Głos będzie nieważny także wtedy, gdy głosujący postawił znak „x” w dwóch kratkach, tj. w kratce obok odpowiedzi „TAK” i w kratce obok odpowiedzi „NIE” lub nie postawił znaku „x” w żadnej kratce. Wyodrębnione karty z głosami nieważnymi liczy się i odkłada, a ich liczbę wpisuje do protokołu.

LICZENIE ODDANYCH GŁOSÓW - Po opuszczeniu lokalu przez ostatniego wyborcę, komisja zapieczętowuje urnę od góry, a następnie w pełnym składzie przystępuje do ustalenia wyników głosowania i sporządzenia protokołu głosowania w obwodzie. Komisja m.in. dokonuje rozliczenia kart do głosowania i przelicza niewykorzystane karty do głosowania, ustala liczbę osób uprawnionych do udziału w referendum oraz liczbę osób, którym wydano karty do głosowania. Ustalenia dokonuje się na podstawie liczby podpisów potwierdzających otrzymanie karty referendalnej.

Następnie komisja wyjmuje karty z urny i przelicza je. Spośród wszystkich kart referendalnych komisja wydziela karty całkowicie przedarte na dwie lub więcej części, których nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach. Pozostałe karty są kartami ważnymi i na ich podstawie ustala się wyniki głosowania. Z kart ważnych komisja ustala liczbę głosów nieważnych oraz głosów ważnych. W przypadku wątpliwości komisja przyjmuje, że znakiem „x” postawionym w kratce są dwie przecinające się linie, których punkt przecięcia znajduje się w obrębie kratki.

SPORZĄDZANIE PROTOKOŁU I OGŁASZANIE WYNIKÓW – W sytuacji przeprowadzania w tym samym dniu referendum ogólnokrajowego i wyborów, obwodowa komisja wyborcza ma obowiązek odrębnego ustalenia wyników głosowania i sporządzenia odrębnego protokołu głosowania.

Protokół głosowania w obwodzie oraz kopie protokołu głosowania w obwodzie podpisują wszystkie osoby wchodzące w skład komisji, obecne przy ich sporządzaniu (nie mniej niż 2/3 składu), a więc również ci, którzy wnieśli do nich zarzuty. Jeden egzemplarz protokołu głosowania w referendum wywiesza się w miejscu łatwo dostępnym i widocznym dla zainteresowanych, zaraz po jego sporządzeniu.