29 października 2025 r. Kacper Lawera, Dyrektor Departamentu Komunikacji w Ministerstwie Edukacji Narodowej przekazał kolejne pismo do starostów, prezydentów miast, burmistrzów i wójtów dotyczące Programu „Wyjście z klasą”. Z treści tego pisma wynika, że po stronie resortu nie ma żadnej refleksji. Z tego względu ZPP pozwala sobie skomentować treść tego komunikatu. 

Fragment komunikatu MEN

Zarówno Komunikat w sprawie ustanowienia przedsięwzięcia pn. Wyjście z klasą, jak i umowa dotacyjna nie przewidują przekazywania środków finansowych pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, ani pomiędzy jednostką samorządu terytorialnego a szkołą. (…) Każde wyjście uczniów w ramach realizacji przedsięwzięcia powinno zostać udokumentowane w postaci faktur/rachunków wystawionych na Wnioskodawcę, tj. powiat lub miasto na prawach powiatu, a nie na szkołę.

Komentarz ZPP

Tak. Wiemy o tym, że Program nie przewiduje przekazywania środków finansowych pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego, co nie oznacza, że nie jest konieczne zawarcie porozumienia pomiędzy powiatem a gminą, jeżeli działaniami w ramach programu zostaliby objęci uczniowie tych szkół. Zawarcie takiego porozumienia jest konieczne z wielu powodów. Poniżej przedstawiamy najważniejsze:

• konieczność zabezpieczenia interesów finansowych powiatu, w przypadku rezygnacji danej szkoły, pomimo wstępnej deklaracji z wyjścia/wycieczki (przykład: powiat dokonał zakupu biletów do teatru, zamówił transport i wyżywienie, w ostatniej chwili szkoła gminna rezygnuje z udziału, w takiej sytuacji powiat odpowiada za nieprawidłowe wykorzystanie dotacji); 
• konieczność zabezpieczenia przez szkołę opieki nad uczniami; z zaproponowanego w projekcie umowy przesłanej do powiatów wynika, że z dotacji powiat nie może ponosić kosztów zatrudnienia opiekunów, wysokość dotacji na koszty pośrednie również nie pozwala na sfinansowanie kosztów opieki nad uczniami;
• konieczność zagwarantowania przez powiat kontroli faktycznej realizacji przez szkołę wyjścia/wycieczki oraz uzyskania dodatkowych dokumentów, informacji i wyjaśnień od gminy/szkół gminnych; jest to konieczne z uwagi na fakt, że MEN zabezpieczył sobie możliwość przeprowadzenia kontroli i żądania dodatkowych dokumentów, informacji i wyjaśnień od powiatu biorącego udział w Programie; 
• konieczność uregulowania kwestii organizacyjnych w tym współpracy ze szkołami;
• konieczność uregulowania kwestii przetwarzania danych osobowych uczniów i opiekunów. 

Odnośnie fragmentu, że JST nie może przekazywać środków szkole, wątpliwości budzi fakt, że powiat nie może przekazać środków również własnej szkole, co potwierdza treść projektu umowy (zgodnie z §4 projektu umowy wszystkie dokumenty finansowo-księgowe winny być wystawione na wnioskujący powiat). Z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym wynika, że powiat tworzy jednostki organizacyjne w celu wykonywania zadań publicznych. Z jakich powodów powiat w ocenie MEN nie mógłby zwiększyć planu wydatków własnej szkoły, po to żeby dyrektor tej szkoły zorganizował wyjście/wycieczkę uczniów nie wiadomo. Jest to szczególnie kuriozalne biorąc pod uwagę, że wszystkie jednostki budżetowe, w tym szkoły, objęte są centralizacją VAT. 

Fragment komunikatu MEN

Jedynym beneficjentem przedsięwzięcia jest powiat lub miasto na prawach powiatu, który realizuje zadanie zlecone, nie zaś zadanie własne. Nie można utożsamiać realizowania przez powiat przedsięwzięcia pn. Wyjście z klasą z obowiązkami wynikającymi z realizowania ustawowych zadań oświatowych. Są to dwa odrębne działania.

Komentarz ZPP

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Zgodnie z art. 5 ust. 1 powiat może co prawda zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej (przy czym wątpliwości budzi, czy umowę w sprawie realizacji programu, o którym mowa w art. 90w ustawy o systemie oświaty można zakwalifikować jako tego rodzaju porozumienie), niemniej jednak z art. 4 ust. 6 ustawy o samorządzie powiatowym wynika, że zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Przepisy oświatowe jasno określają kto jest organem prowadzącym dla szkół gminnych oraz jakie są zasady organizacji wycieczek oraz innych zajęć dydaktycznych w szkołach. Owszem powiaty i gminy mają możliwość współpracy przy realizacji zadań, ale tak jak wskazano wcześniej wymaga to odpowiedniego usankcjonowania. 

Pobocznie Departament Komunikacji w Ministerstwie Edukacji Narodowej jest niekonsekwentny w przekazie, jeżeli chodzi o kwalifikowanie charakteru zadania (czy jest czy nie jest to zadanie zlecone). We wcześniejszych e-mailach kierowanych do powiatów Zastępca Dyrektora w tym samym Departamencie pisał cyt. „Powiat, który podpisze umowę z MEN finansuje z dotacji wyjścia uczniów uczęszczających do szkół na terenie swojego powiatu. Powiat wówczas realizuje dotację nie zaś zadanie własne lub zadanie zlecone.”. 

Fragment komunikatu MEN 

Uczniowie szkół z terenu powiatu, dla których organem prowadzącym lub organem rejestrującym jest gmina, ale również szkół artystycznych czy szkół niepublicznych, są jednocześnie, w ogromnej większości, mieszkańcami powiatu (…). Art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2024 r. poz. 107 i 1907) wprost wskazuje, że mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową. Powiat jako wnioskodawca składa wniosek do MEN we własnym imieniu - na rzecz dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, będących uczniami szkół na terenie powiatu, nie zaś w imieniu szkół czy prowadzących je organów.

Komentarz ZPP

Art. 1 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, zawiera definicję powiatu. Przepis ten nie stanowi podstawy prawnej do realizacji zadań publicznych wykraczających poza kompetencje powiatu. Jest to tak oczywista kwestia, że chyba nie wymaga szerszego komentarza. Pracownikom MEN – w celach edukacyjnych – polecamy lekturę komentarzy, stanowiska doktryny, organów nadzoru (wojewodów) i orzecznictwa sądów administracyjnych. 

Fragment komunikatu MEN

Do celów organizacyjnych w Systemie Informacji Oświatowej umożliwiliśmy powiatom, aby do udziału w przedsięwzięciu mogły zgłosić uczniów ze wszystkich szkół, które znajdują się na terenie powiatu. 

Komentarz ZPP

Kwestia przetwarzania danych osobowych też budzi wątpliwości. Czynność materialno-techniczna jaką jest udostępnienie danych w SIO nie stanowi dla powiatu podstawy prawnej przetwarzania danych osobowych. W projekcie umowy brak jest zapisów o powierzeniu przetwarzania danych osobowych przez administratora oraz warunków tego powierzenia. Pojawia się tylko zapis w §18, że wnioskodawca ponosi wyłączną odpowiedzialność za szkody powstałe w związku z realizacją zadania oraz, że jest zobowiązany do przetwarzania danych osobowych zgodnie z RODO oraz z ustawą o ochronie danych osobowych. Jak powiat ma przetwarzać dane uczniów ze szkół prowadzonych przez inne podmioty, zgodnie z prawem, jeżeli są wątpliwości prawne, czy w ogóle ma podstawę prawną do ich przetwarzania. 

Fragment komunikatu MEN

Również dla celów organizacyjnych propozycje zrealizowania celów przedsięwzięcia realizowane będą przez szkoły, do których uczęszczają mieszkańcy powiatu.

Komentarz ZPP

Powyższe nie wynika ani z treści komunikatu ani z treści projektu umowy. Ponadto z wcześniejszej korespondencji kierowanej przez Departament Komunikacji w Ministerstwie Edukacji Narodowej do powiatów wynika, że przecież nie ma potrzeby zawierania żadnych porozumień ani z gminami ani ze szkołami. 

Zresztą ten fragment komunikatu zaprzecza wcześniejszemu, że cyt. „nie można utożsamiać realizowania przez powiat przedsięwzięcia pn. Wyjście z klasą z obowiązkami wynikającymi z realizowania ustawowych zadań oświatowych. Są to dwa odrębne działania.”. Jeżeli są to odrębne od ustawowych zadania oświatowe to na jakiej podstawie w przedsięwzięcie mają być zaangażowane szkoły i ich nauczyciele.

Fragment komunikatu MEN

Wiemy, że nie każdy uczeń z terenu powiatu będzie mógł skorzystać z udziału w przedsięwzięciu „Wyjście z klasą”. Dlatego Ministerstwo Edukacji Narodowej nie narzuca sposobów realizacji przedsięwzięcia przez powiaty. 

Komentarz ZPP

Problem w tym, że MEN narzuca sposób realizacji przedsięwzięcia przez powiaty (brak możliwości podzlecenia zadania gminom, szkołom). Sam fakt, że na etapie zawierania umowy trzeba wskazać w załączniku nr 1 do umowy planowaną liczbę uczestników oraz wnioskowaną kwotę dofinansowania w podziale na każdą ze szkół jest problematyczny. 

Fragment komunikatu MEN

Znając potrzeby lokalnej społeczności jesteśmy przekonani, że do udziału w przedsięwzięciu powiaty w pierwszej kolejności zgłoszą uczniów tych szkół, którzy mają utrudniony dostęp do instytucji kultury i nauki.

Nie ma również żadnych przeszkód, aby to powiat z dotacji uzyskanej z MEN opłacił z dotacji udział uczniów ze szkół prowadzonych przez gminę w warsztatach edukacyjnych lub wydarzeniach artystycznych zorganizowanych w gminnym ośrodku kultury lub miejscowym muzeum. Na podstawie już składanych wniosków do MEN oraz będąc w bezpośrednim kontakcie z przedstawicielami powiatów wiemy, że właśnie w ten sposób niektóre samorządy powiatowe będą realizować cele przedsięwzięcia.

Od zaangażowania i pomysłów przedstawicieli samorządów powiatowych oraz ich ścisłej współpracy z samorządami gminnymi zależy to, jak duża liczba młodych mieszkańców Państwa powiatów będzie mogła skorzystać z możliwości udziału w przedsięwzięciu.

Komentarz ZPP

Abstrahując od moralizatorskiego tonu tego fragmentu, ZPP podkreśla, że przeszkodą w racjonalnym wydatkowaniu środków jest CZAS. 

Czasu wymaga zawarcie z gminami porozumień, zawarcie umów z wykonawcami i instytucjami kultury oraz zorganizowanie wyjść/wycieczek. 19 grudnia to ostatni dzień, w którym takie wyjście/wycieczka będzie mogła być zorganizowana. 

ZPP wychodzi z założenia, że środki publiczne powinny być wykorzystane efektywnie z pożytkiem dla uczniów. Chcielibyśmy szeroko włączyć szkoły gminne w realizację, ale warunki i termin realizacji Programu „Wyjście z klasą” na to nie pozwalają. 

ZPP, w dniu 29 października 2025 r., skierowało do Ministra Edukacji Narodowej wniosek o dostęp do informacji publicznej, m.in. z pytaniami kto (z imienia i nazwiska) sprawdzał w MEN Program pod względem formalno-prawnym oraz czy i z jakimi JST konsultowane były założenia Programu.