Związek Powiatów Polskich przedstawił uwagę do projektu rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości opłat za wydanie dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami. 

Propozycja zwiększenia opłat

Organizacja samorządowa odniosła się do paragrafu 1 punktów 1 i 2 rozporządzenia zmieniającego i zaproponowała następujące brzmienie przepisu:

"§ 1. W rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 9 lipca 2025 r. w sprawie wysokości opłat za wydanie dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. poz. 953) w § 1 wprowadza się następujące zmiany:
1.    w pkt 1 wyrazy „100 zł" zastępuje się wyrazami „200 zł";
2.    w pkt 2 wyrazy „35 zł" zastępuje się wyrazami „100 zł"."

Uzasadnienie postulowanych zmian

Na wstępie Związek Powiatów Polskich podkreślił, że docenia samą inicjatywę resortu w zakresie podwyższenia wysokości opłat za wydanie dokumentów prawa jazdy oraz międzynarodowego prawa jazdy. Organizacja wskazuje jednak, że proponowane obecnie przez projektodawcę kwoty nie uwzględniają faktycznych realiów, łącznej wysokości inflacji w okresie od ostatniej zmiany stawek do chwili obecnej, stosunku zakładanych kwot w odniesieniu do wysokości minimalnego wynagrodzenia, a przede wszystkim braku uwzględnienia kosztochłonności usługi wydawania wspomnianych dokumentów przez starostwa.

Brak waloryzacji przez 12 lat

Związek wskazuje, że jako punkt wyjścia, w kwestii unormowania podwyższenia i urealnienia opłat za czynności realizowane przez wydziały komunikacji starostw powiatowych w przedmiocie wydawania dokumentów prawa jazdy i międzynarodowego prawa jazdy, należy podkreślić, że wspomniane opłaty nie podlegały waloryzacji od 12 lat, tj. od 2013 roku. W tym samym czasie koszty świadczenia usług publicznych, koszty produkcji blankietów, obsługi systemów informatycznych i wynagrodzeń urzędników po stronie powiatów znacząco wzrosły. W konsekwencji rzeczywisty koszt obsługi administracyjnej związanej z wydaniem wskazanych dokumentów przewyższa uiszczane z tego tytułu opłaty, co skutkuje regularnym zwiększaniem obciążenia finansowego starostw i koniecznością dokonywania dopłat do realizacji obowiązków związanych z wydawaniem uprawnień.

Rosnące koszty produkcji dokumentów

Organizacja wskazuje, że starostwa za dostawę dokumentu prawa jazdy w 2013 r. płaciły Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych kwotę 55,58 zł, w 2023 r. kwotę 72,48 zł, a obecnie już 80,75 zł, co wynika także z OSR do projektu rozporządzenia. Z kolei opłata, którą ponosi obywatel za wydanie prawa jazdy wynosi 100 zł i nie była ona modyfikowana od 19 stycznia 2013 r. (tj. od dnia wejścia w życie rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 11 stycznia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za wydanie dokumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania pojazdami). Oznacza to, że starostowie za pozostałe 19,25 zł (różnica pomiędzy opłatą 100 zł pobieraną od obywatela za wydanie prawa jazdy, a kwotą 80,75 zł uiszczaną przez starostwa za dostawę dokumentu prawa jazdy) muszą wypłacić wynagrodzenia pracownikom urzędu oraz zapewnić jego prawidłowe funkcjonowanie. 

Jak wynika to z zasad logiki oraz doświadczenia życiowego, sprostanie temu zadaniu jest oczywiście niemożliwe przy zachowaniu prawidłowej i racjonalnej gospodarki finansami, którymi dysponuje powiat. 

Rzeczywiste straty powiatów

Organizacja przywołuje stwierdzenie z OSR do projektu rozporządzenia: "w 2023 r. samorządy dopłaciły do funkcjonowania wydziałów komunikacji kwotę ponad 30,5 mln zł".

Związek wskazuje, że podniesienie przedmiotowych opłat kolejno do kwot 115,50 zł oraz 40,50 zł, czyli zapewnienie starostwom 34,75 zł (różnica pomiędzy proponowaną opłatą 115,50 zł pobieraną od obywatela za wydanie prawa jazdy, a kwotą 80,75 zł obecnie uiszczaną przez starostwa za dostawę dokumentu prawa jazdy), nie pozwoli na prawidłową realizację zadań z tym związanych bez generowania dalszych strat finansowych.

Organizacja podkreśla przy tym, że w 2013 roku urzędy na obsługę wydania jednego dokumentu prawa jazdy dysponowały kwotą 44,42 zł, tj. o 25,17 zł więcej niż obecnie oraz o 9,67 zł więcej niż po proponowanych podwyżkach (przy założeniu, że zmianie nie uległyby koszty wytworzenia dokumentu).

Prognoza na 2026 rok

Związek wskazuje, że zgodnie z przewidywanymi prognozami względem poziomu inflacji za obecny rok, w 2026 roku starostwa za wytworzenie i dostarczenie dokumentu prawa jazdy będą musiały zapłacić PWPW kwotę 81,79 zł, a to oznacza, że przy przyjęciu proponowanych stawek zostanie im 33,71 zł na pokrycie kosztów obsługi administracyjnej procesu, czyli o 10,71 zł mniej niż w 2013 roku.

Taka symulacja pokazuje, że już miesiąc po wejściu w życie nowelizacji, pomimo proponowanej waloryzacji stawek, starostwa nie dość, że nadal nie będą miały do dyspozycji środków umożliwiających im prawidłową realizację zbilansowanego finansowo procesu wydawania dokumentów, to ich straty znów zaczną się pogłębiać.

Błędna metodologia projektodawcy

Związek wskazuje, że zgodnie z treścią art. 20 ust. 2 pkt 4 ustawy o kierujących pojazdami, w rozporządzeniu ustalającym opłaty za wydanie prawa jazdy oraz międzynarodowego prawa jazdy powinno się uwzględniać koszty produkcji i dystrybucji dokumentów oraz koszty rzeczowe i osobowe związane z ich wydaniem.

Z analizy uzasadnienia i OSR do projektu rozporządzenia nie wynika, aby resort przeprowadził rzeczywistą kalkulację kosztów realizacji tej usługi przez powiaty. Oznacza to, że projektodawca, pomimo wyraźnej dyspozycji ustawowej w tym zakresie, w ogóle nie podjął jakichkolwiek kroków co do poczynienia wyliczeń uwzględniających koszty obsługi wniosków o wydanie dokumentów, koszty pokrycia wynagrodzeń pracowników realizujących te procesy, koszty papieru i artykułów biurowych niezbędnych do dokonywania tychże czynności, czy też nawet koszty utrzymania coraz częściej pojawiających się przy urzędach paczkomatów służących do obioru dokumentów przez interesantów.

Organizacja zauważa, że projektodawca zaproponował podniesienie przedmiotowych opłat w oparciu o średnioroczne wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, lecz jedynie za lata 2023 i 2024 i w oparciu o to przyjął skumulowany współczynnik waloryzacji, obliczony metodą iloczynową na poziomie 15,41%.

Związek jednoznacznie stwierdza, że taka metodologia kalkulacji jest bezpodstawna i niedopuszczalna. Jeżeli rokrocznie waloryzowane są koszty dostawy dokumentów prawa jazdy przez PWPW dla starostw, właśnie w oparciu o wskaźnik inflacji, to rażąco niesprawiedliwym jest dokonywanie takiej aktualizacji cen względem opłat za wydanie przez urząd wspomnianych dokumentów jedynie w oparciu o wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych za ostatnie dwa lata.

Właściwe wskaźniki waloryzacji

Związek podkreśla, że przy dokonywaniu stosownych wyliczeń mających na celu weryfikację wymaganej waloryzacji powinno się stosować różne wskaźniki dla różnych kosztów:

1. PWPW pod kątem kosztów wymaganych dla wytworzenia dokumentu prawa jazdy powinno się posługiwać wskaźnikiem inflacji, gdyż waloryzacja w oparciu o ten wskaźnik ma na celu pokrycie realnych kosztów zakupu surowców i utrzymania infrastruktury produkcyjnej;
2. starostw pod kątem kosztów wymaganych dla obsługi administracyjnej wniosków o wydanie tych dokumentów powinno się posługiwać wskaźnikiem przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ponieważ głównym składnikiem tych kosztów są płace pracowników, a ich waloryzacja jest ściślej powiązana ze zmianami przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, a nie z ogólnym poziomem inflacji.

Tak też cena zakupu dokumentu od PWPW przez starostwa wynosiła w 2013 r. 55,58 zł, zaś w 2024 r. - 80,75 zł, co oznacza, iż zgodnie z danymi GUS, rok do roku podlegała waloryzacji w oparciu o wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych. Z kolei w odniesieniu do opłat należnych starostwom za obsługę wniosków dot. wydania dokumentu prawa jazdy, jak zostało to wyżej wskazane, opłata od 2013 r., aż po dziś dzień wynosi niezmiennie 100 zł, pomimo faktu, iż właśnie w 2013 r. przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej plasowało się na poziomie 3560,06 zł, zaś w 2024 r. wyniosło 8181,72 zł. 

Nie sposób pominąć również faktu, że w 2013 r. PWPW partycypowało w środkach pochodzących z opłaty w stosunku ponad 55%, zaś po zapowiadanej „waloryzacji” wysokości opłat, udział ten wyniesie ok. 71%. Tym samym starostwa nadal nie otrzymają stosownych środków na realizację zadań, a jedynie w niewielkim stopniu zniwelowane zostaną straty ponoszone przez powiaty.

Wyliczenia Związku Powiatów Polskich

Organizacja przedstawia własne wyliczenia. Zgodnie z nimi przy przeciętnym wynagrodzeniu na poziomie 8172,24 zł brutto (dane na sierpień 2024 roku), kwota jaka powinna pozostawać starostwom po przeliczeniu według wzrostu średniego wynagrodzenia rok do roku w przypadku dokumentu prawa jazdy to 196,04 zł (przy posłużeniu się kwotą bazową w wysokości 100 zł dla 2013 roku), a to z kolei oznacza, że w przypadku ścisłego kierowania się wspomnianym wyznacznikiem opłata jaka powinna być pobierana przez starostwa według przeliczenia średniego wynagrodzenia to 276,79 zł, oczywiście już po uwzględnieniu kosztu zakupu dokumentu w PWPW przy stawce 80,75 zł.

Podobnie sprawa kształtuje się w przypadku dokumentu międzynarodowego prawa jazdy, która według powyższej metodologii powinna wynosić 101,06 zł.

Ostateczna propozycja

Związek wskazuje, że zasadnym i proporcjonalnym rozwiązaniem byłoby podwyższenie przedmiotowych opłat właśnie w oparciu o wskaźnik przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, jednakże na tę chwilę nie miałoby to możliwości przełożenia na praktykę, z uwagi na obowiązujące w szczególności w odniesieniu do dokumentu prawa jazdy limity ustawowe w maksymalnej dopuszczalnej wysokości 200 zł.

Dlatego też biorąc pod uwagę konieczność waloryzacji przedmiotowych kwot jeszcze w 2025 roku, poczynione rozważania, wskazane wyliczenia oraz obowiązujące limity, organizacja proponuje, żeby wysokość opłaty za wydanie dokumentu prawa jazdy ukształtować na maksymalnym możliwym poziomie, zaś opłatę za wydanie dokumentu międzynarodowego prawa jazdy sformułować właśnie w oparciu o wskaźnik przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Przy uwzględnieniu zasady zaokrąglenia tego współczynnika w górę do 0,50 złotego albo do złotego, wysokość opłat powinna się kształtować następująco:

• prawo jazdy: 200 zł (dotychczas 100 zł),
• międzynarodowe prawo jazdy: 101,50 zł (dotychczas 35 zł).

Co prawda sugerowana kwota w odniesieniu do dokumentu prawa jazdy wciąż w obliczu związanych z tym procesem wydatków nie będzie optymalna, jednakże takie skonstruowanie przepisu i tym samym zapewnienie starostwom wskazanych środków finansowych na pokrycie nakładów niezbędnych do realizacji czynności wydania dokumentu prawa jazdy, bądź międzynarodowego prawa jazdy, pozwoli urzędom na znaczną poprawę w zakresie prawidłowego, rzetelnego, a przede wszystkim pozostającego w granicach racjonalnej gospodarki finansowej, wykonywania zadań wynikających z ustawy o kierujących pojazdami.

Związek podkreśla także, że zmiana wysokości opłaty za wydanie międzynarodowego prawa jazdy nie wymaga zmiany ustawy i mieści się w dopuszczalnych przez nią widełkach, a jej wprowadzenie przyczyni się do poprawy sytuacji finansowej powiatów do czasu przyjęcia dalej idących, sugerowanych zmian systemowych.